• 

Εκθέματα - Νέες επιλεγμένες δωρεές

Ένας πρόσφυγας από τον Πόντο, οδοντίατρος στο Παρίσι και στη Θεσσαλονίκη (Δωρεά οικ. Ν. Ευθυβουλίδη)

Μια πολύ ενδιαφέρουσα χορηγία παλαιών εργαλείων και συσκευών, που αφορούν στην Οδοντιατρική αλλά και στην Οδοντοτεχνική πριν από έναν αιώνα, έκανε στο Μουσείο η οικογένεια του οδοντιάτρου Νίκου Ευθυβουλίδη από τη Θεσσαλονίκη.

Η σειρά αυτή των συσκευών, αποτελούσε ένα μόνο μικρό μέρος του εξοπλισμού του οδοντιατρείου του πατέρα τους Νίκου Ευθυβουλίδη, ο οποίος άσκησε την Οδοντιατρική στο Παρίσι και στη Θεσσαλονίκη, ενώ ταυτόχρονα κατασκεύαζε ο ίδιος πολλές από τις προσθετικές του εργασίες.

Ζητήσαμε από τον συνάδελφο Στράτο Ευθυβουλίδη, γιό του Ν. Ευθυβουλίδη, να μας περιγράψει με λίγα λόγια την πορεία του πατέρα του, μιας και θεωρήσαμε ότι οι συσκευές που διέθετε στο ιατρείο του, ήταν πολύ ιδιαίτερες για ένα οδοντιατρείο της εποχής του πρώτου μισού του 20ου αιώνα.

Ο πατέρας του ήταν σε ηλικία 12 χρόνων πρόσφυγας στη Θεσσαλονίκη από τον Πόντο, μετά από τον διωγμό του 1922. Για αρκετά χρόνια, προκειμένου να συντηρηθεί η οκταμελής οικογένειά του, αναγκάσθηκε να πουλάει κουλούρια, εφημερίδες, και τελικά να καθαρίζει ένα οδοντιατρείο. Με την παρατηρητικότητα που τον διέκρινε, αλλά και την έφεσή του για μάθηση, σιγά-σιγά άρχισε να βοηθάει στην κατασκευή των προσθετικών εργασιών, εξελισσόμενος σε πολύ καλό οδοντοτεχνίτη, και αργότερα να προβαίνει και σε απλές οδοντιατρικές πράξεις στους ασθενείς.

Αγάπησε έτσι την οδοντιατρική, αλλά ως απόφοιτος του Δημοτικού δεν δικαιούτο, βάσει του νόμου, να εισαχθεί στο τότε Οδοντιατρικό Σχολείο. Έτσι αποφάσισε να ξενιτευτεί, πηγαίνοντας στο Παρίσι, όπου τον πρώτο χρόνο έμαθε τη γαλλική γλώσσα και κατόπιν γράφτηκε στην FACULTE DE MEDECINE DE PARIS CHIRURGIEN DENTISTE

Η διαφορά της Κρατικής Οδοντιατρικής από τις ιδιωτικές Οδοντιατρικές Σχολές, όπως ήταν η FACULTE DE MEDECINE DE PARIS CHIRURGIEN DENTISTE, ήταν ότι ο πτυχιούχος της Κρατικής Σχολής είχε τη δυνατότητα να ασκήσει την οδοντιατρική στη Γαλλία, σε αντίθεση με τους πτυχιούχους των ιδιωτικών σχολών, όπως ήταν οι ECOLE DENTAIRE DE PARIS και ECOLE DENTAIRE DE FRANCE τα πτυχία των οποίων χαρακτηρίσθηκαν από πολλούς εκείνη την εποχή “Bon pour l’ Orient”.

Μετά από τη λήψη του πτυχίου του και την απόκτηση γαλλικής υπηκοότητας, εγκατεστάθη και άσκησε την οδοντιατρική στο Παρίσι, μέχρι τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όπου επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη με όλον τον εξοπλισμό του οδοντιατρείου από τη Γαλλία και άνοιξε το ιατρείο του στην οδό Τσιμισκή. Με τη γνώση της γαλλικής γλώσσας και γνωριμίες του στο γαλλικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, σταδιακά δημιούργησε έναν αξιόλογο κύκλο ασθενών και άσκησε την οδοντιατρική μέχρι το 1983.

Αυτό που τον χαρακτήριζε ήταν, ότι από την εμπειρία του και τις γνώσεις του εκτός από την οδοντιατρική και στην οδοντοτεχνική και τον εξοπλισμό σε συσκευές οδοντοτεχνίας, τις οποίες έφερε από την Γαλλία και μας περιέγραψε ο Στράτος Ευθυβουλίδης, κατασκεύαζε μόνος του όλες τις εκ χρυσού προσθετικές εργασίες, όπως στεφάνες έκτυπες και κυρίως εκ δύο τεμαχίων, στεφάνες μερικής κάλυψης και ένθετα, ολικές και μερικές οδοντοστοιχίες εκτός από τους σκελετούς των μερικών οδοντοστοιχιών, ενώ ήταν από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν το Duralbium.

Έκτυπες στεφάνες ή στεφάνες πρέσας
Πριν από την καθιέρωση της τεχνικής χύτευσης με τη μέθοδο της «απώλειας κεριού» το 1907 από τον W.Taggard στις Η.Π.Α., οι μέθοδοι που είχε στη διάθεσή του ο οδοντίατρος για την κατασκευή στεφανών, ήταν η μέθοδος των έκτυπων στεφανών (στη χώρα είχαν την κοινή ονομασία στεφάνες πρέσας) και η μέθοδος στεφανών δύο τεμαχίων, με το κύριο μέταλλο που χρησιμοποιήτο, τον χρυσό. Και οι δύο μέθοδοι ήταν αρκετά πολύπλοκες και απαιτούσαν ιδιαίτερη δεξιοτεχνία από τον οδοντίατρο ή τον οδοντοτεχνίτη, ενώ η διαδικασία κατασκευής γεφυρών ήταν επιπλέον σύνθετη και χρονοβόρα. Για τους λόγους αυτούς, ειδικότερα για την κατασκευή των έκτυπων στεφανών, είχαν κυκλοφορήσει στην οδοντιατρική αγορά διάφορα συστήματα που θα έκαναν την κατασκευή των έκτυπων στεφανών πιο εύκολη και ίσως καλύτερα ελεγχόμενη. Ορισμένες από τις συσκευές και τα εργαλεία που εχρησιμοποιούντο για την κατασκευή των χρυσών προσθετικών εργασιών, είναι άγνωστα στη σημερινή οδοντιατρική και βασικά ήταν κοινά με την τέχνη της χρυσοχοΐας.

Μια συσκευή απαραίτητη, ήταν η συσκευή ελασματοποίησης του χρυσού. Ο χρυσός υψηλής πολυτιμότητας, 24 καρατιών, που ήταν σχετικά μαλακός και εύκολος στη μορφοποίησή του, ήταν το κατ’ εξοχήν χρησιμοποιούμενο μέταλλο για προσθετικές κατασκευές στη στοματική κοιλότητα, χρησιμοποιήτο συνήθως σε μορφή λεπτών φύλλων (ελασμάτων), τα οποία ανάλογα με τη χρήση τους έπρεπε ο οδοντοτεχνίτης να τα διαμορφώσει στο απαιτούμενο πάχος, με τη συσκευή ελασματοποίησης.

Μία άλλη συσκευή, τελείως άγνωστη επίσης στις μέρες μας, ήταν η συσκευή κατασκευής καλύκων από χρυσό, σε διάφορες διαμέτρους. Οι χρυσοί κάλυκες χρησιμοποιούντο για την κατασκευή των έκτυπων στεφανών και ο τεχνίτης επέλεγε το ανάλογο μέγεθος με τη διάμετρο του παρασκευασμένου δοντιού.

Στην κατασκευή των έκτυπων στεφανών, για τη διαμόρφωση κυρίως της μασητικής επιφάνειας, χρησιμοποιούντο διάφορες τεχνικές, ορισμένες από τις οποίες απαιτούσαν τη χρήση προεπιλεγμένων μεταλλικών προτύπων προγομφίων και γομφίων διαφόρων μεγεθών, ώστε με την άσκηση πίεσης ή με τη χρήση σφυριού ή με την άσκηση πίεσης από κάποια μορφή πρέσας, να σχηματοποιήσουν κατάλληλα τη μασητική επιφάνεια των χρυσών καλύκων. Ο Ν. Ευθυβουλίδης με την ικανότητα που διέθετε είχε κατασκευάσει ο ίδιος έναν μεγάλο αριθμό πρότυπων μεταλλικών δοντιών σε διάφορα σχήματα και διαφορετικές διαμέτρους, ώστε να επιλέγει το ανάλογο πρότυπο κατά περίπτωση και επάνω του να διαμορφώνει την έκτυπη στεφάνη [Εικόνα α, β, γ, δ].

Άλλα απαραίτητα εργαλεία στην κατασκευή των μεταλλικών προσθετικών εργασιών, ενδεικτικά, ήταν το αμόνι, διάφορα μικρού μεγέθους σφυριά, συγκρατητήρες, φυγοκεντρική συσκευή χύτευσης με το χέρι και πολλά άλλα.

Ένα πολύ αξιόλογο και ενδιαφέρον, αν και ελλιπές, σετ εργαλείων που περιλαμβάνει η δωρεά της οικογένειας Ευθυβουλίδη για την ευκολότερη και ίσως καλύτερα ελεγχόμενη μέθοδο κατασκευής έκτυπων στεφανών, το οποίο είχε κυκλοφορήσει στο οδοντιατρικό εμπόριο στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν η μέθοδος SHARP.

Το σύστημα έχει την εμπορική ονομασία “Dr.W.M.SHARP’S – Crown and Bridge Outfit” από την ομώνυμη εταιρεία στην Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α. [Εικόνα α, β]. Όπως αναφέρεται η μέθοδος SHARP είχε «πατενταρισθεί» στις Η.Π.Α., Αγγλία, Γερμανία και Γαλλία. Το πλεονέκτημα του συστήματος SHARP ήταν, ότι διέθετε μεγάλη ποικιλία σε μέγεθος και σχήμα όλων των δοντιών από ελαστικό, για την κατασκευή μητρών από εύτηκτο μέταλλο, οι οποίες χρησιμοποιούντο για τη διαμόρφωση των χρυσών καλύκων σε έκτυπες στεφάνες [Εικόνες α, β, γ].

Σχετικά με τη μέθοδο κατασκευής στεφανών με το σύστημα SHARP αναφέρει με κάθε λεπτομέρεια ο Θ. Μποσινάκης στο βιβλίο του «Οδοντοϊατρικός Άτλας», σελίδα 203, το οποίο εξέδωσε το 1906 και έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο του Μουσείου.
O Νίκος Ευθυβουλίδης όμως δεν ήταν μόνο ένας καταξιωμένος οδοντίατρος, ήταν και ποιητής αλλά και δεινός θαλασσοπόρος. Αξίζει να διαβάσουμε τον πρόλογο, που έγραψε ένας λογοτέχνης ασθενής του, στην ποιητική του συλλογή που εξέδωσε στη Θεσσαλονίκη με τίτλο «Στεργιές και Θάλασσες». Σε αυτόν τον πρόλογο, ο συγγραφέας του περιγράφει με τα πιο ζεστά λόγια την προσωπικότητα, το ήθος και την πορεία της ζωής του Ν. Ευθυβουλίδη από τον Πόντο, ως παιδί, στο Παρίσι και τέλος ως οδοντίατρος-ποιητής-θαλασσοπόρος στη Θεσσαλονίκη.